دستگاه عصبی خود به تنهایی قادر به هماهنگی و تنظیم بدن نیست، بسیاری از رفتارها و فعالیتهای بدن و هماهنگی بین اندام های بدن توسط دستگاه هورمونی انجام می گیرد.
دستگاه هورمونی:
غدد و سلول هایی هستند که هورمون تولید می کنند.
هورمون :
ماده ای است با ترکیبات شمیایی که در دستگاه هورمونی به داخل خون نرشح شده و توسط خون به سایر اندام بدن می رسند و باعث تنظیم آن اندام می شوند.
اندام هدف همان اندام هایی از بدن هستند که سلول های آنها به یک یا چند نوع هورمون حساسند.
اعمال هورمون ها :
اعمال هورمون ها عبارتند از
- تنظیم رشد بدن
- تنظیم سوخت و ساز
- تنظیم قند خون
- مقابله با فشار روحی و جسمی
- تنظیم کلسیم خون
- تنظیم تغییرات جنسی
تنظیم رشد بدن :
توسط غده هیپوفیز(زیر مغز) انجام می شود به این صورت که این غده هورمون رشد را ترشح می کند و این هورمون از طریق جریان خون به استخوان می رسد ، این هورمون در استخوان باعث افزایش تولید سلول های خونی و افزایش روند جذب کلسیم توسط استخوان می شود و در نتیجه باعث تغییر بافت غضروفی به استخوانی و رشد قد می شود.
تنظیم سوخت و ساز بدن :
توسط غده تیروئید (زیر حنجره) صورت میگیرد به اینصورت که این غده هورمونی را تولید می کند که باعث تولید و ذخیره انرژی در سلولهای بدن می شود. 
هورمون های تیروئید بسته به دوره زندگی خواص مختلفی دارند:
- در کودکی باعث رشد اندام ها به ویژه مغر می شود.
- در بزرگسالی باعث افزایش سطح هوشیاری می شود.
در ساختمان این غده ید بکار رفته است ،غده تیروئید ید را از خون جذب نموده و هورمون ترشح می کند ،بنابراین مصرف غذاهای ید دار در کاکرد این غده میتوانند موثر باشند.
بیماری های غده تیروئید:
اگر اندازه غده بزرگتر از حد معقول برسد که بدان گواتر می گویند و اگر مقدار ترشح هورمون کم یا زیاد شوند. که اگر کم شود باعث کمبود انرژی ، خشکی پوست ، خواب زیاد ، افسردگی و … و اگر زیاد شود(پرکاری تیروئید) باعث بی قراری ، کاهش وزن ، کمبود خواب و … خواهد شد.
تنظیم قند خون :
توسط غده لوزالمعده (پانکراس) صورت می گیرد که بزرگترین غده بدن نیز می باشد. این غده یا هورمون کاهنده قند خون تولید میکند و یا هورمون افزاینده آن را تولید میکند. 
هورمون کاهنده قند خون :
این هورمون انسولین نام دارد و هنگامی ترشح می شود که مقدار قند خون بدن بیش از حد مطلوب باشد.
گلیکوژن در سلول های کبدی و ماهیچه ای وجود دارد و هورمون انسولین روی این سلول ها اثر می گذارد و آنها وادار می کند که گلوکز را بصورت گلیکوژن ذخیره کنند.
نکته : گلیکوژن برای اندوختن کربوهیدرات بکار می رود.
هورمون افزاینده قند خون :
این هورمون گلوکاگون نام دارد و مواقعی که قند خون کاهش می یابد (گرسنگی) ترشح می شود و باعث می شود گلیکوژن هایی که در کبد ذخیره شده اند به صورت مولکول های کوچک تر (گلوکز) تجزیه شده و پس از وارد شدن به خون ،مقدار قند خون به حد مطلوب برسد.
بیماری قند خون (دیابت) :
این بیماری در دو نوع جوانی و بزرگسالی وجود دارد.
دیابت جوانی به دلیل زمینه های ارثی بروز میکند در این نوع از بیماری ،بیمار وابسته به هورمون انسولین بوده و نیاز دارد هر روز انسولین به خود تزریق کند.
در بزرگسالی فرد میتواند به دلیل چاقی ، عدم تحرک و خوردن بیش از حد چربی و کربوهیدرات به این بیماری دچار شود که بیمار در این نوع از بیماری غیر وابسته به انسولین بوده و با ورزش و رژیم میتواند از بروز آن جلوگیری کند.
میزان طبیعی قند خون (FBS) : بین ۷۵ تا ۱۱۰ میلی گرم در هر دسی لیتر خون است.
مقابله با فشار روحی و جسمی (استرس): 
در این شرایط (استرس) هم تنظیم کننده دستگاه عصبی و هم تنظیم کننده دستگاه هورمون باهم همکاری می کنند. در این حالت بدلیل وجود عصب در دستگاه تنظیم کننده عصبی و سریع تر بودن آن زود تر وارد عمل می شود و سیستم هرمونی بعد از آن توسط غده فوق کلیه (که در قسمت فوقانی کلیه قرار دارد) هورمونهایی را ترشح می کند.
هورمون های غده فوق کلیه باعث افزایش فشار خون ، تنفس ، ضربان قلب و قند خون خواهد شد.
تنظیم کلسیم خون :
کلسیم در بدن باعث استحکام استخوان ها و دندانها ، عملکرد صحیح اعصاب ، و انقباض ماهیچه ها می شود پس وجود و تنظیم آن در بدن الزامی است.
تنظیم این ماده در بدن توسط غده پاراتیروئید (چهار غده در پشت تیروئید) انجام می گیرد این هورمون روی سه عضو بدن اثر می گذارد که عبارتند از استخوانها ، روده و کلیه ، در استخوانها باعث آزادسازی کلسیم از آنها به خون میشود ، در روده باعث افزایش جذب کلسیم از غذا به خون می شود و در کلیه باعث افزایش باز پس گیری (جذب دوباره) کلسیم از ادرار به خون می شود.
تنظیم تغییرات جنسی (بلوغ جنسی) :
جنسیت فرد از بدو تولد قابل تشخیص است ولی پس از ورود یه دوره نوجونی و جوانی خصوصیات بارز تری را شاهد هستیم.
غدد جنسی :
این غدد در مرد ها یا زن ها متفاوت است :
- مرد : هورمونی که در مرد ها ترشح می شود هورمون تستسترون نام دارد که توسط بیضه ها در کیسه بیضه خارج از شکم ترشح می شود به اینصورت که بعد از بلوغ ، برخی از اندامهای مرد بیشتر از زن رشد می کند و یا صفات ثانویه مانند بم شدن صدا و رشد مو در صورت رخ میدهد.
- زن : هورمون ترشح شده در زن ها استروژن و پروژسترون نام دارد که توسط تخمدانها در حفره شکم ترشح می شود ترشح این هرمون ها در زن باعث به وجود آمدن صفات ثانویه مانند رشد سینه ها ، رشد لگن و رویش مو میشود.
تنظیم ترشح هورمونها :
مقدار ترشح هورمونها توسط غدد موجود در بدن کم هست ولی همین مقدار کم نیاز به کنترل دارد و اگر زیاد یا کم شوند باعث بروز بیماری می شوند
بسیاری از غدد مقدار هورمون ترشح شده خود را بر اساس تغییر ترکیب خون تنظیم می کنند ولی برخی موارد با هماهنگی سیستم عصبی انجام می شود به اینصورت که مغز به غده هیپوفیز دستور می دهد و غده هیپوفیز از طریق بخش پیشین خود روی ترشح هورمونهای غدد جنسی ، تیروئید و فوق کلیه اثر می گذارد.
